Lỗi kỹ thuật đang dần trở thành một rủi ro mang tính thường xuyên đối với các nhà đầu tư. Tình trạng không thể đăng nhập vào hệ thống giao dịch thông qua các nền tảng đang xuất hiện với tần suất ngày càng nhiều.
Hệ thống “đơ” v&a
grave; những lời xin lỗi
Điển h&i
grave;nh như v&a
grave;o ng&a
grave;y 8-4-2022, nh&a
grave; đầu tư có t&a
grave;i khoản giao dịch chứng khoán tại một công ty chứng khoán có thị phần môi giới h&a
grave;ng đầ
u đã không thể n&a
grave;o truy cập v&a
grave;o hệ thống giao dịch trên cả nền tảng ứng dụng di động v&a
grave; trang web. Điề
u đáng nói l&a
grave; chỉ trong một thời gian ngắn (từ cuối tháng 3), hệ thống giao dịch của công ty n&a
grave;y đã bị lỗi tương tự đến ba lần.
Một sự kiện hy hữu khác xảy ra v&a
grave;o ng&a
grave;y 6-4-2022, các khách h&a
grave;ng của Công ty Chứng khoán VNDirect (VND) đều không thể đăng nhập v&a
grave;o trang web của công ty n&a
grave;y v&a
grave; cả trang giao dịch chứng khoán. Lý do th&i
grave; ho&a
grave;n to&a
grave;n gây bất ngờ: tên miền vndirect.com.vn v&a
grave; các trang mở rộng khác đã hết hạn sử dụng!
Thậm chí, có trường hợp lỗi phát sinh nhiều lần trong một ng&a
grave;y giao dịch, hệ thống không cập nhật chính xác số tiền v&a
grave; t&a
grave;i sản trong t&a
grave;i khoản của khách h&a
grave;ng hay hệ thống từ chối cho đăng nhập v&i
grave; có dấu hiệu bị tấn công từ chối dịch vụ (DDoS).
Mặc d&u
grave; các công ty chứng khoán đều có sự nỗ lực để nhanh chóng khắc phục ngay lập tức khi có sự cố xảy ra nhưng rõ r&a
grave;ng t&i
grave;nh trạng n&a
grave;y g&aci
rc;y nên nhiều phiền toái, thậm chí gây thiệt hại cho nhiều nh&a
grave; đầu tư. Điều tr&u
grave;ng hợp đáng suy ngẫm l&a
grave; thời điểm phát sinh lỗi trong không ít trường hợp lại tr&u
grave;ng khớp với những lúc thị trường đang có những biến động lớn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyết định mua/bán, cắt lỗ/chốt lời của nh&a
grave; đầu tư.
Nh&a
grave; đầu tư cứ thế kêu than v&a
grave; bức xúc c&o
grave;n công ty chứng khoán th&i
grave; lại tiếp tục phát h&a
grave;nh thông cáo xin lỗi. Thế l&a
grave; xong chuyện!
Không ai chịu trách nhiệm?
Trên một diễn đ&a
grave;n nọ, có nh&a
grave; đầu tư đặt câu hỏi: “Tôi vừa thiệt hại th&i
grave; tôi t&i
grave;m ai để đ&o
grave;i bồi thường?”. H&a
grave;ng loạt b&i
grave;nh luận bên dưới nhưng có c&u
grave;ng một thông điệp: “Ráng chịu đi bạn ơi. Trước giờ đâu thấy ai được bồi thường v&a
grave; đâu ai chịu trách nhiệm bồi thường. Coi như xui thôi”.
Nếu quan sát diễn đ&a
grave;n của các nh&a
grave; đầu tư trên nền tảng mạng xã hội sẽ thấy những nội dung kiểu n&a
grave;y khá quen thuộc v&a
grave; xuất hiện mỗi khi hệ thống giao dịch của một công ty chứng khoán n&a
grave;o đó bị lỗi. Đây không chỉ đơn thuần l&a
grave; những lời b&i
grave;nh luận phím m&a
grave; ẩn đằng sau đó l&a
grave; h&a
grave;ng loạt những vấn đề c&o
grave;n bỏ ngỏ nhiều năm nay tại thị trường chứng khoán Việt Nam. Lỗi hệ thống giao dịch vẫn thường xuyên diễn ra, thiệt hại của nh&a
grave; đầu tư l&a
grave; có thật thế nhưng thiếu người chịu trách nhiệm.
Theo thông lệ quốc tế, khái niệm người tiêu d&u
grave;ng bao tr&u
grave;m lên công chúng đầu tư trong lĩnh vực t&a
grave;i chính, chứng khoán. Theo đó, nh&a
grave; đầu tư được bảo vệ như một người tiêu d&u
grave;ng trong khuôn khổ các đạo luật về giao dịch công bằng, bảo vệ người tiêu d&u
grave;ng…
Bản chất mối quan hệ giữa nh&a
grave; đầu tư (khách h&a
grave;ng) v&a
grave; công ty chứng khoán l&a
grave; hợp đồng dịch vụ. Công ty chứng khoán l&a
grave; bên cung cấp dịch vụ v&a
grave; nh&a
grave; đầu tư l&a
grave; người sử dụng dịch vụ.
Về nguyên tắc, chất lượng dịch vụ sẽ quyết định mức phí dịch vụ v&a
grave; khi dịch vụ không đảm bảo chất lượng, gây thiệt hại th&i
grave; bên cung cấp dịch vụ phải bồi thường cho khách h&a
grave;ng. Thế nhưng, thực tế đang diễn ra cho thấy, công ty chứng khoán hầu như không có động thái n&a
grave;o về việc miễn giảm phí dịch vụ hay bồi thường thiệt hại cho khách h&a
grave;ng khi các lỗi kỹ thuật xảy ra (bất kể nguyên nhân).
Bở
i lẽ, các công ty chứng khoán, bằng cách n&a
grave;y hay cách khác, đều cố gắng tuyên bố về việc miễn trừ trách nhiệm đối với mọi thiệt hại xảy ra do lỗi kỹ thuật, lỗi hệ thống hay thậm chí l&a
grave; liên quan đến giao dịch điện tử nói chung. Phần lớn nội dung n&a
grave;y được thiết kế như một điều khoản tại hợp đồng mở t&a
grave;i khoản giao dịch hay điều khoản giao dịch chung (đính k&e
grave;m hợp đồng), có trường hợp được tuyên bố công khai tại trang web dưới dạng “Bản công bố rủi ro”.
Điề
u đáng nói, những nội dung n&a
grave;y được thiết kế với ý chí mang tính đơn phương của công ty chứng khoán, tuy có thể thể hiện dưới dạng hợp đồng hay đính k&e
grave;m hợp đồng nhưng đều l&a
grave; mẫu do chính các công ty n&a
grave;y soạn thảo. Hầu như khi mở t&a
grave;i khoản giao dịch chứng khoán, nh&a
grave; đầu tư phải chấp nhận to&a
grave;n bộ điều khoản v&a
grave; ký hợp đồng. Đây được xem l&a
grave; “kim b&a
grave;i” miễn trách nhiệm của các công ty chứng khoán. Vin v&a
grave;o đây, họ từ chối trách nhiệm bồi thường.
Thực trạng n&a
grave;y cho thấy, cơ chế kiểm soát hợp đồng mẫu, điều khoản giao dịch chung hiện nay tồn tại nhiều khiếm khuyết. Bở
i lẽ, rõ r&a
grave;ng nh&a
grave; đầu tư l&a
grave; một bên yếu thế trong mối quan hệ sử dụng dịch vụ của công ty chứng khoán nhưng các hợp đồng mẫu, điều kiện giao dịch chung do các công ty n&a
grave;y soạn thảo không qua cơ chế kiểm soát cần thiết. Lẽ ra, các điều khoản miễn trừ trách nhiệm phải được kiểm soát chặt chẽ hơn đồng thời với việc yêu cầu l&a
grave;m rõ cơ chế xác định trách nhiệm bồi thường.
Bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp – bị quên v&a
grave; bỏ
Thật ra, vấn đề bồi thường thiệt hại cho nh&a
grave; đầu tư do sự cố kỹ thuật của công ty chứng khoán đã từng được dự liệu v&a
grave; quy định tại Luật Chứng khoán năm 2006, sửa đổi, bổ sung năm 2010. Theo đó, các công ty chứng khoán phải mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp cho nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán tại công ty hoặc trích lập quỹ bảo vệ nh&a
grave; đầu tư để bồi thường thiệt hại cho nh&a
grave; đầu tư do sự cố kỹ thuật v&a
grave; sơ suất của nhân viên trong công ty.
Người vi?
?t cho rằng đây l&a
grave; một quy định rất tiến bộ v&i
grave; đã đặt vấn đề bảo vệ nh&a
grave; đầu tư v&a
grave;o trọng tâm. Rõ r&a
grave;ng, với quy định n&a
grave;y, nh&a
grave; l&a
grave;m luật cũng đã thể hiện rõ quan điểm, những thiệt hại của nh&a
grave; đầu tư phát sinh từ sự cố kỹ thuật của chính công ty chứng khoán cũng cần được bồi thường nhưng theo một cơ chế mang tính phân tán rủi ro cho các bên liên quan.
Rất tiếc, quy định n&a
grave;y dường như bị lãng quên v&a
grave; không được quan tâm đúng mức, từ phía các công ty chứng khoán lẫn cơ quan quản lý, giám sát thị trường. Hệ quả l&a
grave; chỉ một v&a
grave;i công ty chứng khoán nhỏ lẻ tiến h&a
grave;nh mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp nhưng cũng không duy tr&i
grave; được lâu d&a
grave;i. Thế rồi, quy định n&a
grave;y chính thức bị xóa bỏ khi ban h&a
grave;nh Luật chứng khoán năm 2019, nhưng điề
u đáng nói l&a
grave; không có cơ chế n&a
grave;o khác để thay thế. Do đó, vấn đề tiếp tục bị bỏ ngỏ.
Nh&a
grave; đầu tư không được xem l&a
grave; người tiêu d&u
grave;ng
Theo Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu d&u
grave;ng năm 2010, người tiêu d&u
grave;ng được định nghĩa l&a
grave; người mua, sử dụng h&a
grave;ng hóa, dịch vụ cho mục đích tiêu d&u
grave;ng, sinh hoạt của cá nhân, gia đ&i
grave;nh, tổ chức (điều 3.1). Nội h&a
grave;m nhận diện người tiêu d&u
grave;ng theo luật chỉ xoay quanh các nhu cầu tiêu thụ giản đơn đã dẫn đến sự ngộ nhận về khái niệm tiêu d&u
grave;ng.
Dựa trên quy định n&a
grave;y, cơ quan t&a
grave;i phán trong một vụ việc tranh chấp giữa một nh&a
grave; đầu tư cá nhân v&a
grave; công ty chứng khoán đã không chấp nhận luận điểm của nh&a
grave; đầu tư khi nh&a
grave; đầu tư cho rằng m&i
grave;nh có tư cách của một người tiêu d&u
grave;ng(2).
Điều n&a
grave;y l&a
grave;m cho nh&a
grave; đầu tư bị mất quyền được bảo vệ bởi những cơ chế đặc th&u
grave; của một người tiêu d&u
grave;ng, điển h&i
grave;nh như: quyền lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp, quyền khởi kiện tập thể, quyền được bảo vệ trước những điều khoản bất lợi hoặc không rõ r&a
grave;ng trong hợp đồng, quyền được ưu tiên trong thủ tục khởi kiện (không phải nộp tạm ứng án phí, miễn chứng minh lỗi, áp dụng thủ tục rút gọn trong một số trường hợp). Mặc d&u
grave;, xét về vị thế, các nh&a
grave; đầu tư cá nhân ho&a
grave;n to&a
grave;n yếu thế trong mối quan hệ với công ty chứng khoán.
Xét cho c&u
grave;ng, lý do cần phải bảo vệ người tiêu d&u
grave;ng chính v&i
grave; tính yếu thế của đối tượng n&a
grave;y so với người bán h&a
grave;ng hóa, người cung cấp dịch vụ. Theo thông lệ quốc tế, khái niệm người tiêu d&u
grave;ng bao tr&u
grave;m lên công chúng đầu tư trong lĩnh vực t&a
grave;i chính, chứng khoán. Theo đó, nh&a
grave; đầu tư được bảo vệ như một người tiêu d&u
grave;ng trong khuôn khổ các đạo luật về giao dịch công bằng, bảo vệ người tiêu d&u
grave;ng, điển h&i
grave;nh như ở Anh, Mỹ, Newzealand, Ấn Độ, Singapore,…(3) Do đó, các nh&a
grave; l&a
grave;m luật cần phải mở rộng khái niệm người tiêu d&u
grave;ng trong Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu d&u
grave;ng (sửa đổi) sắp tới đây để bao tr&u
grave;m lên đối tượng người tiêu d&u
grave;ng t&a
grave;i chính như nh&a
grave; đầu tư chứng khoán.
Theo thống kê của Trung tâm lưu ký chứng khoán, tính đến cuối tháng 3-2022, tổng số t&a
grave;i khoản nh&a
grave; đầu tư cá nhân đạt 4,93 triệu t&a
grave;i khoản, tương đương khoảng 5% dân số. Do đó, sẽ có h&a
grave;ng triệu người l&a
grave; đối tượng cần được bảo vệ trong mối quan hệ với các công ty chứng khoán. Đã đến lúc, những khiếm khuyết trong cơ chế bảo vệ nh&a
grave; đầu tư cá nhân cần được nhanh chóng lấp đầy. Chỉ có như vậy mới giữ chân được nh&a
grave; đầu tư.
(Theo Kinh tế S&a
grave;i G&o
grave;n Online)
Nguồn bài viết : Kết quả bóng đá
